شما که مشغول خواندن این مقاله هستید بهاحتمالقوی یا خود از دیگران انتقاد کردهاید و یا مورد انتقاد دوست و آشنایان خود قرار گرفته اید. انتقاد کردن از دیگران همیشه کاری بد و منفی نیست. این را بدانید که یک راه پیشرفت ذهنی و فکری هر فرد دریافت انتقادهای سازنده است. اگر کسی را دوست داشته باشید و در او موردی ببینید که حس کنید میتواند آن را برطرف کند و بهوسیله همین اصلاح رفتاری زندگی خود را بهتر کند، در اصل شما با انتقاد خود به او مهربانی کردهاید.
پس اگر از شما انتقاد شد در برابرش موضع نگیرید و ناراحت نشوید. انتقادی که شما را به کمال نزدیکتر کند و باعث شود در زندگی موفقتر باشید، مانند هدیهای است که از ته دل به شما داده شده است. اصطلاحی هست که میگویند که یک دوست خوبی کسی است که مانند آینه است و علاوه بر خوبیها، بدیهایت را هم به تو نشان خواهد داد. پس اگر سکوت کنی عین بیمهری را کردهای! چون شاید با گوشزد و انتقاد تو، میتوانست از عیبش آگاه شود و آن را رفع کند.
انتقاد چیست ؟
اول به لغتنامه سری میزنیم که ببینیم واژه انتقاد به چه معناست. در فرهنگ معین چندین معنی برای انتقاد آمده است: ۱ – خالص کردن. ۲ – جدا کردن خوب از بد. ۳ – خرده گرفتن . همانطور که میبینیم انتقاد در دل خود چندین معنی را جایداده است؛ ولی اصلیترین و شاید مهمترین مفهوم آن خالص کردن و جداکردن خوب از بد است. هنگامی که کسی را نقد میکنید در واقع به صورت موشکافانه و دقیق او را بررسی کردهاید، خوب و بد او را از هم تفکیک میکنید و سعی خواهید کرد تا با نشاندادن بدیها و ارائه راهحل، در برطرف کردن آنها کمک کنید.
اما انتقادکردن راه و رسم خود را دارد و هر نوع انتقادی جایز نیست. اگر در ابتدای متن دقت کنید، بر سازندگی انتقاد تاکید شد. انتقادهایی هم داریم که به صورت مخرب انجام میشوند و خورد کننده روح هستند. گاهی اوقات تصمیم اینکه کجا و چه موقع باید از فردی انتقاد کرد و آیا انتقاد ما جایز و درست است، سخت میشود. در این مقاله شما را با انتقاد و انواع آن آشنا خواهم کرد و توصیههای کاربردی ارائه داده میشود تا بتوانید به درستی و موثر از دیگران انتقاد کنید.اما انتقادکردن راه و رسم خود را دارد و هر نوع انتقادی جایز نیست.
اگر در ابتدای متن دقت کنید، بر سازندگی انتقاد تاکید شد. انتقادهایی هم داریم که به صورت مخرب انجام میشوند و خورد کننده روح هستند. گاهی اوقات تصمیم اینکه کجا و چه موقع باید از فردی انتقاد کرد و آیا انتقاد ما جایز و درست است، سخت میشود. در این مقاله شما را با انتقاد و انواع آن آشنا خواهم کرد و توصیههای کاربردی ارائه داده میشود تا بتوانید به درستی و موثر از دیگران انتقاد کنید.
انواع انتقاد
دو نوع انتقاد داریم که با یکدیگر متفاوت هستند. انتقاد سازنده و انتقاد مخرب. یادتان باشد که در هر دو، هدف منتقد تخریب و کینهورزی نیست چون اگر اینگونه باشد دیگر به این کار نمیتوان انتقاد کردن از دیگران گفت. تفاوت این دو در نحوه برخورد انتقادکننده است.
انتقاد سازنده
در این انتقاد فرد سعی میکند تا اشکالاتی را که مشاهده کرده است با ارائه راهحلهای مفیدی، به طرف مقابل بگوید. پس اولین ویژگی انتقاد سازنده این است که فقط اشکالات را بیان نمیکنید. دومین ویژگی این نوع انتقاد، نحوه انجام آن است. اینکه بهگونهای انتقاد را بیان کنید که فرد در برابر آن جبهه نگیرد. بیانی صمیمی و مثبت از ویژگیهای انتقاد سازنده است. در این نوع از انتقاد به اعتماد به نفس فرد مقابل لطمه وارد نمیشود و فرد مصممتر در جهت رفع نقصهای خود گام برخواهد داشت.
انتقاد مخرب
نقطه مقابل انتقاد سازنده است. در این نوع از انتقاد فرد با لحنی خشن و گاهی نا به جا، انتقاد خود را بیان میکند. از طرفی دیگر فقط عیبها و اشکالات فرد دیگر را به او گوشزد میکند به جای اینکه راه حلی درست و عملی در اختیارش قرار دهد. ممکن است منتقد هدف بدی از این کار نداشته باشد ولی با شیوه غلطی که انتقاد کند باعث دلخوری و گاهی اوقات از بین رفتن اعتماد به نفس طرف مقابل شود. این نوع انتقاد ممکن است خیلی راحت تبدیل به خرده گرفت و عیبجویی شود و باعث میشود تا به روابط طرفین ضربه بخورد.
چگونه از دیگران انتقاد کنیم؟
اما چرا این روزها انتقاد کردن از دیگران ممکن است باعث ایجاد کدورت و دلخوری شود؟ برخی در برابر انتقاد جبهه میگیرند حتی اگر خود به آن اشکال کذایی که به خاطرش نقد شدهاند، واقف باشند. شاید یک دلیل این باشد که برداشت اشتباهی از انتقادکردن در بین مردم وجود دارد و آن را با عیبجویی و خرده گرفتن، تحقیر و توهین اشتباه میگیرند. انتقاد واقعی و خوب هیچکدام از این صفات منفی را ندارد و شاید ندانستن نحوه درست انتقاد کردن باعث این بدفهمی شده است.
روش صحیح انتقاد کردن از دیگران
انتقاد کردن از دیگران راه و روش خود را دارد. در ادامه ۱۰ راهکار موثر برای انتقاد کردن از دیگران معرفی خواهد شد که اگر در هنگام انتقاد کردن آنها را مدنظر قرار دهید، مطمئن باشید که میتوانید به شیوهای موثر و مفید انتقاد خود را مطرح کنید.
قبل از اینکه انتقاد کنید، هدف انتقاد کردن از دیگران را پیدا کنید.
معمولا انتقاد برای دو مورد انجام میگیرد. اینکه بخواهید رفتار نادرست طرف مقابل را اصلاح کنید. مثلا به دوست خود که با صدای بلند در اتوبوس صحبت میکند بگویید که این کار نادرست است و یا هدف شما از انتقاد این است که طرف مقابل بهتر شود. بهعنوان نمونه با نقد همکار خود، میخواهید او در ارتباط با مشتری موثرتر و بهتر عمل کند.
اگر هدف از انتقاد خود را در ذهنتان مشخص کنید و هنگام مکالمه با فرد فقط بر روی همان مورد خاص تمرکز کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت. هیچ انسانی بیعیب و نقص نیست و اگر بخواهید چندین مشکل را یکجا به فرد بگویید، احساس خواهد کرد که مورد حمله واقع شده است و حس بدی از انتقاد شما خواهد گرفت. اگر نمیتوانید متمرکز انتقاد خود را بیان کنید، بهتر است اصلا انتقاد نکنید!
شیوه درستی برای انتقاد کردن از دیگران انتخاب کنید.
هنگامی که میخواهید انتقاد خود را بیان کنید، چگونگی این کار اهمیت دارد. سعی کنید که صدای خود را در هنگام مکالمه بالا نبرید و کلمات خود را بهدقت انتخاب کنید. شیوه برخورد شما هم موثر است، اخم نکنید و کلا بهگونهای نباشید که طرف مقابل حس کند، به او حمله شده است. با احترام و مودبانه برخورد کنید و بهآهستگی انتقاد خود را بیان کنید. مطمئناً با این برخورد، انتقاد شما موثرتر خواهد بود و فرد مقابل بهتر میتواند آن را بپذیرد، چون شما را بر ضد خود نخواهد دید.
هرگز در جمع از دیگران انتقاد نکنید.
هیچ فردی دوست ندارد در جمع مور انتقاد قرار گیرد و عیبها و اشکالات خود را بشنود. خودتان هم اگر در موقعیتی باشید که در جمع دوستان و یا همکاران خود، فردی دیگر از شما انتقاد کند و ایراداتتان را به شما گوشزد کند، احساس خوبی نخواهید داشت و مطمئناً در برابر آن گارد خواهید گرفت. در این حالت فرد احساس می کند که عمل شما، حمله به اوست و نه انتقادی مثبت. سعی کنید که از فرد در تنهایی و زمانی که کسی در کنارتان نیست انتقاد کنید.
در کنار انتقاد از دیگران، نکتههای مثبت او را بیان کنید.
قبل از شروع صحبت و بیان انتقاد خود، سعی کنید تا از نکات مثبت فرد صحبت کنید. در این حالت به فرد احساس خوبی خواهید داد و هنگامیکه انتقاد خود را بیان کنید، احساس نمیکند که قصد بدی دارید و میخواهید به او حمله کنید. بهعنوان نمونه اگر میخواهید به کسی در مورد بیادب بودنش انتقاد کنید؛ از جنبههای خوب رفتاری او بگویید و کمکم صحبت را به سمت هدف اصلی خود بکشانید. در این حالت فرد بهتر حرف شما را خواهد پذیرفت.
در انتقاد کردن از دیگران به جای “تو”، سعی کنید از “من” استفاده کنید!
به جای اینکه در کلام خود مدام به فرد بگویید که مثلا “تو اینگونه برخورد میکنی” و یا “تو اینطور هستی” بهتر است که انتقاد را از دیدگاه خود بیان کنید. بهعنوان نمونه بهجای اینکه به فرد بگویید “تو نباید با پدرت اینگونه صحبت کنی” میتوانید بگویید “من احساس خوبی ندارم که میبینم اینگونه با پدرت صحبت میکنی”. در این حالت فرد احساس نمیکند که مورد حمله شما واقع شده است و میخواهید بهزور کاری را به او القا کنید؛ بلکه انتقاد شما را به منزله بیان نظر شخصی میبیند و در این حالت بهتر میتواند آن را بپذیرد.
انتقاد کردن از دیگران در مورد رفتار او باشد و نه خود او!
یادتان باشد که قصد شما از انتقاد کردن، اصلاح رفتار فرد است و نمیخواهید او را تخریب کنید! وقتی میخواهید از کسی انتقاد کنید، تمرکز خود را فقط در مورد همان رفتار غلطی که مدنظرتان است، قرار دهید و در مورد آن صحبت کنید. اگر فرد در هنگام انتقاد کردن شما احساس کند که شخصیت او را هدف قرار دادهاید، مطمئن باشید که در برابر شما موضع خواهد گرفت و انتقادتان اثربخش نخواهد بود.
در مورد مشکلی که از آن انتقاد دارید، صادق باشید.
با فرد مقابل صادق باشید و اگر مشکلی که میخواهید آن را نقد کنید، جدی است حتما به او بگویید. سعی کنید نوع بیان انتقاد وابسته به مشکل باشد و اگر واقع جدی است، در بیان خود صریح باشید. بهعنوان مثال اگر رفتار فرد در محل کار ممکن است باعث صدمه زدن به کسی شود باید صریحا این موضوع را به او گوشزد کنید. البته بیان مودبانه را فراموش نکنید و توصیههای قبلی را به کار بگیرید!
در انتقاد کردن از دیگران زمان و مکان را در نظر بگیرید.
به عنوان نمونه هرگز در یک مهمانی یا زمانی که فرد مقابل از لحاظ روحی در وضعیت مناسبی قرار ندارد، نباید انتقاد خود را بیان کنید؛ چون تاثیر خوبی بر او نخواهد گذاشت. سعی کنید تا زمان مناسبی که شرایط و موقعیت فرد پذیرای انتقاد شماست را انتخاب کنید. فرض کنید ساعت ۱ نصف شب و وقتی خواب هستید کسی به شما زنگ بزند و بگوید که باید نحوه غذا خوردنت را درست کنی، چه احساسی خواهید داشت؟!
برای انتقاد از دیگران بر احساساتتان مسلط باشید.
یادتان باشد که باید در کمال آرامش انتقاد خود را بیان کنید و اگر عصبانی و یا خیلی ناراحت هستید، نباید این کار را انجام دهید. چون این موضوع در برخورد و نوع بیان شما تاثیر خواهد گذاشت و ممکن است منطقی برخورد نکنید. در خیلی از موارد که یک انتقاد ساده به دعوا و یا کدورت ختم میشود، باعث آن همین احساسی برخورد کردن است.
در انتقاد کردن از دیگران تنها نصیحت نکنید، راهکار دهید.
یکی از مواردی که انتقاد را سازنده میکند، راهکار دادن است. اینکه فقط اشکالات فرد را به او گوشزد کنید و انتقاد شما بهصورت نصیحت و پند به فرد باشد، تاثیر گذار نخواهد بود. اگر در انتقاد خود راهکارهای عملی برای بهبود در اختیار فرد قرار دهید، تاثیری به مراتب بهتری خواهید گذاشت، چون فرد میفهمد که انتقاد شما به نفع اوست.
جمع بندی
هیچ انسانی بیعیب و نقص نیست و به همین جهت انتقاد کردن از دیگران نه تنها کار بدی نیست؛ بلکه به رشد و توسعه فردی آنها نیز کمک میکند. اما انتقاد کردن راه و رسم خود را دارد و اگر درست انجام نشود، میتواند تاثیری معکوس و مخرب داشته باشد. در این مقاله سعی شد تا راهکارهای در جهت انتقاد موثر ارائه شود.